محمدحسین لطیفی با فیلم «روز سوم» مازیار میری با فیلم «پاداش سکوت»، کیومرث پوراحمد با «اتوبوس شب» و مسعود ده‌نمکی با فیلم «اخراجی‌ها». این چهار کارگردان معتقدند فیلم‌شان بر اساس واقعیت و مستندات اجتماعی ساخته شده است.
هر چند که در اکران عمومی مشخص می‌شود هر یک از این فیلم‌ها چه نگاه تازه‌ای به مقوله دفاع مقدس داشته‌اند.مسعود ده‌نمکی با ساخت دو مستند به جایگاه کارگردانان فیلم بلند وارد شد.
- اولین فیلم بلند سینمایی شما مثل دو مستند قبلی‌تان (فقر و فحشا و کدام استقلال و کدام پیروزی) در جشنواره و پس از آن هیاهوی زیادی ایجاد کرد.
فیلم من دارای یک سری شخصیت‌های حقیقی است که در طول جنگ نیز با آنها برخورد داشته ام. یعنی در ادوار مختلف آدم‌هایی را که می‌شناختم در یک قصه گنجاندم و سعی کردم به نوعی نگاه خاص به جنگ و مقوله آدم‌های جنگ داشته باشم.
- درست است که می‌گویند این جمع بازیگرها و این راش‌های فراوان هنگام ضبط فیلم، حکایت از یک نگاه دیگر می‌کند؟!
اخراجی‌ها، اعتراضی است به نگاه کلیشه‌ای آدم‌های جنگ که همیشه به آنها تک‌بعدی نگاه می‌شده است. به نظر من این آدم‌ها، اسطوره‌های دست نیافتنی هستند و یا فرشته‌هایی هستند که سوپرمن بودند.
- حالا آدم‌های شما چطوری‌‌اند؟
در فیلم‌های جنگی هم آدم‌ها شبیه هم هستند. مثلاً ما هیچ وقت ترس در آنها نمی‌بینیم به نظرم این نگاه کلیشه‌ای مخاطب را با تکرار همراه کرده بود. شهید خرازی (فرمانده لشکر امام حسین(ع)) درست می‌گفت: «که مطبوعات ما جنگ را درشت می‌نویسند، درست نمی‌نویسند» به نظر من این تفکر در عرصه سینما نیز حاکم شده است.
- در تعریف روابط بین آدم‌ها و جنگ به چه تعریفی رسیدید؟
به نظر من اخراجی‌ها شروع راهی است که بهتر بتوان به ابعاد این مسأله پرداخت. همان طور که گفتم ما هیچ وقت پیروزی را در کنار شکست نشان ندادیم، یا شجاعت را کنار ترس نشان نداریم، ولی در اخراجی‌ها سعی شده شمایی از این مسائل باشد. آدم‌های متفاوتی که می‌آیند و با واکنش‌های متفاوت مواجه می‌شوند، اما در هر حال در جبهه هستند.
- حتماً این آدم‌های متفاوت در جبهه، تضادهایی را هم ایجاد می‌کنند که درام قصه شما را شکل می‌دهند؟
مسلم است، یک مضمون عرفانی با گفتگوی طنز موقعیت در ژانر جنگی ارائه شده است. این آدم‌ها وقتی وارد جبهه می‌شوند نگاه‌های متفاوتی دارند. اخراجی‌ها می‌تواند شروع راهی باشد. اگر که ما دچار افراط و تفریط نشده باشیم و ساختارشکنی نکرده باشیم. تنها تلاش شده نوآوری کنیم.
- زمان نوشتن فیلمنامه به بازیگرها هم فکر کرده بودید؟
تقریباً ، ولی در انتخاب بازیگرها محمدرضا شریفی‌نیا و حبیب‌الله کاسه‌ساز نیز من را همراهی کردند.
- گردآوری این همه بازیگر کنار هم و با توجه به اولین تجربه کارگردانی شما چگونه به وجود آمد، شاید به خاطر حضور محمدرضا شریفی‌نیا بود؟
تا آنجایی که یادم هست من به هر کس که پیشنهاد دادم پذیرفت، مثلاً اکبر عبدی خودش تا فیلمنامه را خواند قبول کرد. به طوری که ما در انتخاب بازیگرها دچار مشکل می‌شدیم.
- جمع این همه بازیگر که بیشترین آنها تجربه‌های اول بازی در یک فیلم دفاع مقدس را پشت سر می‌گذاشتند، چگونه بود؟
ما جمعاً 30 بازیگر اصلی داشتیم که 15 تا چهره بودند، انتخاب آنها بر اساس مضمون فیلم است. عبدی و حیایی، کمتر در فیلم‌های مربوط به دفاع مقدس بازی داشتند یا ارژنگ امیرفضلی، اما جالب است که در برابر آنها ما آدم‌هایی را داریم که در کارهای دفاع مقدس حضور پررنگی داشتند.
مثل سیدجواد هاشمی که در تنها فیلمی که شهید نمی‌شود این فیلم است، یا عبدالرضا اکبری و... جالب است که اینها هم آمده‌اند کلیشه‌ها را بشکنند.
- پس از بازی بازیگرها راضی هستید؟
به نظرم بازی بازیگرها در همه قسمت‌ها خوب بوده، جز کارگردانی.
- و این که راش‌های زیادی را فیلمبرداری کردید و قرار است اخراجی‌های 2 را هم بسازید، واقعیت دارد؟
اگر راش‌ها زیاد است می‌خواستیم دست تدوین‌گر باز باشد و بتواند بهترین سکانس‌ها را انتخاب کند. در هر حال می‌خواستیم در زمان پیش‌بینی شده بهره‌وری را بالا ببریم.
- فکر می‌کنید حرف بدیع شما در این فیلم چیست؟
به نظرم نوع نگاه در هر ژانری مهم است. من در خصوص مستند‌هایی که کار کردم نیز نوع نگاهی را داشتم که واکنش نسبت به آن زیاد بود، پدیده آسیب‌های اجتماعی از منظر نگاهی جدید. مثل فقر و فحشا و یا این که در خصوص فوتبال و حواشی آن در تلویزیون زیاد فیلم ساخته و نمایش داده شده است. اما این نوع نگاه است که کاری را متفاوت از کارهای دیگر می‌کند.
- آیا وجه طنز بر فضای فیلم شما غلبه نکرده است؟
نه، فضای طنز غالب نیست، اگر هم هست کمدی موقعیت است و همه رئال است. بیشتر کنتراست آدم‌ها و دیالوگ‌ها طنز را ایجاد می‌کند، اما کسی بازی طنزی ارائه نداده است.
- در جشنواره فیلم فجر امسال اخراجی‌ها با سنتوری بهترین فیلم از نگاه تماشاگران شد ولی در قسمت‌های دیگر جایزه‌ای نگرفت و شما را از این مسئله ناراحت کرد!
نیت من از حضور در جشنواره فجر، بیشتر دیده شدن توسط مخاطب خاص بود، من برای مسابقه فیلم نساختم، جشنواره ویترین فیلم‌های سینمایی است، خود جشنواره و سیمرغ آن آداب و عاداتی دارد که من با آنها کنار نمی‌آیم.
- اگر بخواهید از بهترین سکانس‌های اخراجی‌ها نام ببرید به کدام مورد اشاره می‌کنید؟
سکانس گزینش و اعزام اخراجی‌ها به جبهه، و سکانس‌های جنگی که در زمان 10-20 دقیقه‌ای رقم خورده است.
- قرار نیست فیلم مستند بسازید؟
هیچ قالبی برای من وجود ندارد اگر سوژه خوب باشد، مستند هم خواهم ساخت.
